Ra đời trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính yêu, lực lượng vũ trang (LLVT) huyện Ý Yên đã trải qua một chặng đường đấu tranh anh dũng. Đó là chặng đường quân và dân luôn kề vai, sát cánh cùng cả nước đứng lên tiến hành cuộc kháng chiến “Toàn dân, toàn diện” với ý chí “Quyết tử cho Tổ Quốc quyết sinh”. Dọc theo suốt chiều dài lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc, đặc biệt là qua các cuộc kháng chiến trường kỳ, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ huyện, các thế hệ cán bộ, đảng viên, chiến sĩ LLVT và nhân dân huyện nhà đã không ngừng nêu cao truyền thống anh hùng, bất khuất, đóng góp sức người, sức của, lập nên nhiều chiến công lừng lẫy với những thành tích rất đỗi tự hào, tiêu biểu như trận càn chống Đại Đồng, Vũ Dương – những chiến công đã gắn liền với địa danh lịch sử của tỉnh Nam Định và Liên khu 3. Phong trào “Rào làng kháng chiến”, bám đất đánh đuổi giặc Pháp, bảo vệ và giải phóng quê hương của cán bộ, đảng viên, LLVT huyện Ý Yên cũng đã là điển hình nổi tiếng của tỉnh Nam Định lúc đó, được Quân khu 3 phát động học tập và được tỉnh chọn làm cứ điểm phát động phong trào du kích chiến tranh ở phía Bắc Nam Định. Với phương châm“Ai có súng dùng súng, ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc”, quân và dân huyện nhà đã luôn đoàn kết, dũng cảm, chiến đấu ngoan cường, tham gia rất nhiều trận đánh lớn nhỏ, chống phá hàng trăm trận càn quét của địch, loại khỏi vòng chiến đấu hàng nghìn tên địch, phá hủy, thu hồi nhiều thiết bị, vũ khí quân sự, bảo vệ an toàn cho các cơ quan của tỉnh đóng trên địa bàn. Bên cạnh đó, trong quá trình tổ chức kháng chiến, Đảng bộ và nhân dân trong huyện còn phối hợp chặt chẽ với các lực lượng xây dựng thế trận lòng dân vững chắc, bảo vệ căn cứ cách mạng, phát động thi đua ái quốc, tổ chức chi viện cho tiền tuyến, đẩy mạnh mọi mặt kháng chiến, bảo vệ và xây dựng huyện Ý Yên thành hậu phương vững mạnh, góp phần cùng quân và dân cả nước đi đến Đại thắng mùa xuân năm 1975, đưa non sông thu về một mối.

     Đóng góp vào thắng lợi chung trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 – 1954), LLVT huyện đã cùng với bộ đội chủ lực và bộ đội của tỉnh tổ chức đánh 4.634 trận lớn, nhỏ trong đó có 372 trận có quy mô lớn, tiêu diệt hơn 4000 tên địch, bắt sống 825 và bắn bị thương hàng ngàn tên khác. Cùng với phong trào du kích chiến tranh phát triển toàn bộ trong huyện, quân và dân Ý Yên đã kiên quyết, bền bỉ phá tề, diệt nguỵ ở từng thôn xóm, củng cố bảo vệ chính quyền cách mạng trong suốt quá trình kháng chiến, góp phần cùng nhân dân cả nước làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Bước vào thời kỳ chống Mỹ đầy gian khổ, ác liệt, thấm nhuần chân lý của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, “Thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ”, quân và dân huyện Ý Yên đã chủ động củng cố, duy trì lực lượng, nhanh chóng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng mới. Phong trào “3 sẵn sàng”, “3 đảm đang” đã thành phương châm hành động của LLVT và nhân dân huyện nhà. Với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, trong 10 năm (1965 – 1975), Đảng bộ, chính quyền, quân và dân trong huyện đã đoàn kết 1 lòng, dũng cảm, ngoan cường chiến đấu quên mình dưới mưa bom, bão đạn, phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng tạo ra thế trận chiến đấu rộng khắp, thế trận phòng không nhân dân, sẵn sàng chiến đấu đánh địch, bảo vệ nhân dân, tài sản XHCN, giữ vững huyết mạch của các tuyến giao thông đường sắt và đường bộ, thông tàu, thông  xe, chi viện cho tiền tuyến, góp phần cùng quân dân cả nước đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Sau bước ngoặt lịch sử của dân tộc với chiến thắng 30/4/1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, LLVT huyện vừa củng cố, xây dựng lực lượng, vừa tham gia lao động sản xuất, khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế - xã hội; tiếp tục chi viện sức người, sức của cho cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới của Tổ Quốc và làm tròn nghĩa vụ Quốc tế.

    Trong những năm tháng nằm gai nếm mật đó, đã có không ít mất mát, hi sinh nhưng các tầng lớp nhân vẫn tích cực tham gia xây dựng LLVT của huyện. Trong từng thời gian, quê nhà đã tiễn đưa hàng chục vạn người con lên đường tòng quân cứu nước, hàng vạn thanh niên hỏa tuyến phục vụ trên các chiến trường. Trong số đó đã có 7.967 đồng chí anh dũng hi sinh, 3.417 thương binh, 2.242 bệnh binh, 2.530 nhạn nhân bị ảnh hưởng chất độc hóa học màu da cam, 80 lão thành cách mạng, 13 cán bộ tiền khởi nghĩa và 153 người bị địch bắt, tù đày. Với những cống hiến to lớn đó, ngày 28/4/2000, Đảng bộ, nhân dân huyện Ý Yên vinh dự được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, 24 tập thể và 10 cá nhân được phong tặng, truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”, 473 bà mẹ được phong tặng và truy tặng danh hiệu “Bà mẹ Việt Nam anh hùng” cùng hàng ngàn tập thể và cá nhân được tặng thưởng huân, huy chương các loại.

    Nhìn lại một chặng đường vẻ vang của 75 năm rèn luyện, xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy Bộ Tư lệnh Quân khu 3, Đảng ủy Bộ CHQS tỉnh và trực tiếp là Huyện ủy, HĐND, UBND huyện cùng với sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, ban ngành, đoàn thể cũng như sự yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ của các tầng lớp nhân dân, bằng tất cả tinh thần, nghị lực và nhiệt huyết cách mạng, LLVT huyện nhàđã, đang và sẽ tiếp tục “bền gan, vững chí”, vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, kiên cường, dũng cảm trong chiến đấu; năng động, sáng tạo trong công tác, lao động sản xuất; đoàn kết phấn đấu, thi đua hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, lập nên nhiều chiến công hiển hách, tô thắm thêm truyền thống “Trung với Đảng, hiếu với dân”,xứng đáng với danh hiệu anh hùng LLVT nhân dân mà Đảng và Nhà nước đã trao tặng.

Một số hình ảnh tư liệu hoạt động của BHQS huyện trong thực hiện nhiệm vụ và phong trào thi đua Quyết thắng